Νίκος Σοφιανός: "Να πέσει φως στην κοινωνία που γεννάει «τέρατα»"

Συνέντευξη του Νίκου Σοφιανού στο CNN Greece & το δημοσιογράφο Γιάννη Αλμπάνη

(Τη συνέντευξη μπορείτε να τη δείτε και εδώ: https://www.cnn.gr/politiki/story/256869/sofianos-sto-cnn-greece-na-pesei-fos-stin-koinonia-poy-gennaei-terata)

-Ο Δημήτρης Λιγνάδης είναι πια στη φυλακή. Είστε ικανοποιημένοι από την πρόοδο στη διερεύνηση της υπόθεσης;

-Ο Δ. Λιγνάδης είναι προφυλακισμένος και η υπόθεση είναι σε εξέλιξη. Καθυστερήσεις, που υπήρξαν σε πολλά επίπεδα, γεννούν ερωτηματικά. Αυτό, όμως, που πρέπει να κρατήσουμε είναι η ανάγκη το «φως» να πέσει στην αποκάλυψη της κοινωνίας που γεννάει τα «τέρατα». Πως το «δίκαιο» και οι «αξίες» ενός σάπιου συστήματος αναπαράγουν την πολύμορφη βία κατά των γυναικών, ανήλικων παιδιών και άλλων ευάλωτων ομάδων.

Η αντοχή απέναντι σε τέτοια φαινόμενα μπορεί να αναπτυχθεί μόνο στο έδαφος της συλλογικότητας, της συναδελφικότητας, της αλληλεγγύης, που είναι το πραγματικό «δίχτυ ασφαλείας» κάθε γυναίκας, κάθε νέας και νέου και ανεξάρτητα από σεξουαλικό προσανατολισμό. Η «ασπίδα προστασίας» τελικά χτίζεται μέσα στον συλλογικό αγώνα για τις σύγχρονες κοινωνικές ανάγκες, για να μπορέσουμε να φτάσουμε σε μια κοινωνία που δεν θα χωράει ούτε το φόβο, ούτε το σεξισμό, ούτε το ρατσισμό, ούτε τη βία, μια κοινωνία πραγματικά απαλλαγμένη από την εκμετάλλευση και από κάθε κοινωνική ανισότητα.

-Κάνετε λόγο για πολιτικές ευθύνες. Ποιες είναι αυτές; Το ΚΚΕ ζητάει την παραίτηση της Λίνας Μενδώνη;

-Η κυβέρνηση αναγκάστηκε να συρθεί πίσω από τις εξελίξεις, για να αποκρύψει τις πολιτικές της ευθύνες τόσο στην επιλογή του Λιγνάδη για τη μη τήρηση των απαραίτητων διαφανών διαδικασιών, όσο και στη διατήρηση ενός τέτοιου ανθρώπου σε μία κορυφαία θέση ευθύνης στο χώρο του Θεάτρου και του Πολιτισμού. Ακόμα, ήταν σε γνώση του πρωθυπουργού οι χειρισμοί της υπουργού Πολιτισμού στο συγκεκριμένο θέμα, όταν άρχισε να αποκαλύπτεται το σκάνδαλο και οι ψίθυροι να δίνουν τη θέση τους σε συγκεκριμένες καταγγελίες. Και παραμένει ερώτημα: Γιατί δεν παρενέβη ο πρωθυπουργός αφήνοντας να συνεχίζονται οι λανθασμένοι χειρισμοί της υπουργού του;

Οι ευθύνες τους, όμως, έχουν να κάνουν και με το γεγονός ότι συντηρούν και εντείνουν την εργασιακή ζούγκλα και την ανασφάλεια στο χώρο του Πολιτισμού -και όχι μόνο- αναπαράγοντας τις οικονομικές και κοινωνικές πιέσεις που υποχρεώνουν τα θύματα να σιωπούν, αλλά και διατηρώντας το απαράδεκτο χαλαρό νομοθετικό πλαίσιο του Ποινικού Κώδικα για τα λεγόμενα σεξουαλικά εγκλήματα.

Η συζήτηση, όμως, που περιστρέφεται και εξαντλείται γύρω από την παραίτηση του ενός ή του άλλου υπουργού, προσπαθεί να κρύψει τη στρατηγική σύμπλευση των κομμάτων που κυβέρνησαν -όπως σε όλα τα θέματα, έτσι και στον τομέα του Πολιτισμού- αφού με την πολιτική τους ως κυβερνήσεις τα έδωσαν όλα για την εμπορευματοποίηση της Τέχνης και του Πολιτισμού, για το σάρωμα εργασιακών δικαιωμάτων που μετατρέπει τους εργαζόμενους σε έρμαια των εργοδοτών και γεννάει το υπόβαθρο που αναπαράγει θύτες και θύματα.

-Στην ομιλία του στη Βουλή, ο Δημήτρης Κουτσούμπας συνέδεσε το ελληνικό #metoo με ένα «σύστημα σε σήψη», όπως το χαρακτήρισε. Μπορείτε να μας εξηγήσετε αυτή τη σύνδεση;

Οι υποθέσεις που ήρθαν στο φως της δημοσιότητας δεν αφορούν μόνο το χώρο του πολιτισμού ή του αθλητισμού. Υπάρχουν και αλλού και αποδεικνύουν ότι δεν πρόκειται απλά και μόνο για κάποιες ακραίες ατομικές συμπεριφορές.

Φαινόμενα, όπως αυτά που καταγγέλλουν ηθοποιοί, εκδηλώνονται σε όλους τους χώρους δουλειάς. Αυτό δεν αναιρείται από το ότι δεκάδες καταγγελίες εργαζομένων για αντίστοιχα περιστατικά, όπως για παράδειγμα στον κλάδο του επισιτισμού - τουρισμού, δεν προβάλλονται από μέσα ενημέρωσης.

Δεν ζούμε απλά κάποια "κρίση αξιών". Ζούμε την ανάδυση των αξιών και ιδανικών ενός συστήματος που σαπίζει. Ζούμε το αποκρουστικό πρόσωπο του ατομισμού, της εγωιστικής σκέψης και στάσης ζωής, του ανταγωνισμού. Αυτά καθρεφτίζονται σε όσα δυσώδη παρακολουθούμε. Το υπόβαθρο των κοινωνικών και οικονομικών αιτιών αποτελούν το θερμοκήπιο στο οποίο φύονται και καλλιεργούνται και τα αποτρόπαια φαινόμενα με τις υποθέσεις σεξουαλικής κακοποίησης.

Άρα, εκτός από τα θύματα και τους δράστες, τα φώτα πρέπει να στραφούν και σε όλους εκείνους τους κοινωνικούς και οικονομικούς καταναγκασμούς που διευκολύνουν τους δράστες και πάνω απ' όλα φιμώνουν τα θύματα, όπως η εργασιακή ζούγκλα και η ανασφάλεια, η ελλιπής προστασία των θυμάτων, το ανεπαρκές ποινικό πλαίσιο, η εμπορευματοποίηση του Πολιτισμού, του Αθλητισμού, ακόμα και η εμπορευματοποίηση της σεξουαλικότητας του ανθρώπου.

-Ποια είναι η θέση του ΚΚΕ για την πρόταση της κυβέρνησης σχετικά με την υιοθέτηση κωδίκων δεοντολογίας στον Πολιτισμό;

-Η κυβέρνηση προσπαθεί να εμφανίσει ως πανάκεια τον Κώδικα Δεοντολογίας που όμως δεν μπορεί να αντιμετωπίσει το πρόβλημα. Μέσα σ' αυτές τις εργασιακές και γενικότερα τις οικονομικές σχέσεις που επικρατούν, ο βεντετισμός, το κυνήγι της καριέρας, ο άκρατος ανταγωνισμός, που πλασάρεται μάλιστα και ως κινητήριος μοχλός του κοινωνικού συστήματος, θα εξακολουθούν να υπάρχουν και να επικρατούν.

Δεν είμαστε γενικά ενάντια στη θέσπιση κανόνων, όμως στους κανόνες που φτιάχνουν οι αστικές κυβερνήσεις δεν έχουμε απολύτως καμία εμπιστοσύνη. Παράδειγμα ο διαδικτυακός καλλιτεχνικός «τρομονόμος», που επικυρώθηκε πριν από μία εβδομάδα για την Τέχνη και το οπτικοακουστικό περιεχόμενο.

Είναι όμως υποκρισία να μιλάμε για κώδικες δεοντολογίας, όταν για την πλειοψηφία των ηθοποιών και ιδιαίτερα των νεότερων, που βγαίνουν κάθε χρόνο από τις σχολές -και που τάχα τώρα κάποιοι σπεύδουν να προστατέψουν μιλώντας μάλιστα στο όνομά τους- οι συνθήκες δουλειάς είναι απαράδεκτες. Πίσω από τα φώτα της ράμπας υπάρχει ένα εργασιακό καθεστώς ασυδοσίας, με απλήρωτες πρόβες, με αδήλωτη εργασία, με ωρομίσθια λίγων ευρώ για την πλειοψηφία των εργαζομένων στον χώρο. Συλλογικές Συμβάσεις δεν υπογράφονται, η ατομική διαπραγμάτευση σπρώχνει προς τα κάτω τα δικαιώματα όλων και μαζί με την πανδημία και τη νέα κρίση η κατάσταση γίνεται εκρηκτική.

Η εκτίμησή μας είναι ότι και αυτό θα αξιοποιηθεί ως ένα ακόμα εργαλείο πειθάρχησης και τρομοκράτησης των εργαζομένων, αφού, όπως φαίνεται, οι εργοδότες θα είναι οι τοποτηρητές του. Άλλωστε, υπάρχει και η εμπειρία από τις ΗΠΑ, όπου εφαρμόζονται εδώ και χρόνια κώδικες και συστήματα εξάλειψης της βίας, αλλά οι κακοποιητικές συμπεριφορές, αντί να μειώνονται πολλαπλασιάζονται.

-Πέρα από το ζήτημα της σεξουαλικής κακοποίησης, θεωρείτε ότι είναι επαρκής η στήριξη των καλλιτεχνών από την κυβέρνηση, τώρα που οι χώροι πολιτισμού είναι κλειστοί; Τι μέτρα προτείνετε;

-Έναν ολόκληρο χρόνο, από τότε που ξεκίνησε η πανδημία, οι χώροι Πολιτισμού παραμένουν ουσιαστικά κλειστοί και οι χιλιάδες μισθωτοί ή αυτοαπασχολούμενοι καλλιτέχνες, καθώς και οι άλλοι εργαζόμενοι και επαγγελματίες στον Πολιτισμό δοκιμάζονται σκληρά από την παρατεταμένη ανεργία, αλλά και από την έλλειψη επαφής με την τέχνη τους και το κοινό. Περισσότεροι από τους μισούς εξακολουθούν να εξαιρούνται από τα -έτσι κι αλλιώς ανεπαρκή- κυβερνητικά μέτρα στήριξης.

Ολοένα και μεγαλύτερο τμήμα των αυτοαπασχολούμενων δημιουργών και επαγγελματιών του κλάδου αναγκάζονται να εγκαταλείψουν το αντικείμενο της δραστηριότητάς τους, αλλά και όσοι καλλιτέχνες και τεχνικοί εργάζονται αυτό το διάστημα, είναι αντιμέτωποι με εξοντωτικά ωράρια και γενικότερη υποβάθμιση των όρων εργασίας, ενώ η κλοπή των πνευματικών και συγγενικών δικαιωμάτων των καλλιτεχνών διευρύνεται με τη βούλα και της κυβέρνησης.

Ως φάρμακο για τα εδώ και χρόνια συσσωρευμένα προβλήματα των καλλιτεχνών η κυβέρνηση εισήγαγε το Μητρώο Καλλιτεχνών, έναν «κόφτη» στην πραγματικότητα της καλλιτεχνικής ιδιότητας, που θα διαιρέσει τους καλλιτέχνες σε ενεργούς και ανενεργούς, επαγγελματίες και ερασιτέχνες, επιτυχημένους και μη. Και είναι χυδαίο ότι για δόλωμα χρησιμοποιεί το επίδομα στήριξης, που θα μπορούν να λάβουν μόνο οι εγγεγραμμένοι στο μητρώο.

Η κυβέρνηση είχε όλο το περιθώριο από τον προηγούμενο Μάρτη, να ορίσει και να εφαρμόσει πρωτόκολλα ασφαλούς λειτουργίας σε όλους τους χώρους πολιτισμού και στις σχολές. Τα πρωτόκολλα που ορίζει για μεγάλα τηλεοπτικά και κινηματογραφικά γυρίσματα, -εκεί δηλαδή που κρίνονται εκατομμύρια ευρώ επιχειρηματικών επενδύσεων- είναι «ρεαλιστικά», ενώ όταν πρόκειται για όλα τα υπόλοιπα η λειτουργία τους κρίνεται «αδύνατη».

Συμπυκνώνοντας τις προτάσεις μας, θεωρούμε απαραίτητο:

-Να ανοίξουν οι χώροι Πολιτισμού, τα θέατρα, οι δραματικές και καλλιτεχνικές σχολές με όλα τα απαραίτητα υγειονομικά πρωτόκολλα.

-Να υπογραφούν παντού Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας, συνολικά εργασιακά δικαιώματα που θα διασφαλίζουν ειδικά τους πιο αδύναμους.

-Να αναβαθμιστούν οι σπουδές, συνολικά η θεατρική αγωγή στις δραματικές σχολές με ευθύνη του ΥΠΠΟΑ και του Υπ. Παιδείας.